Kinderwens en ouderschap

Als hulpverlener kun je te maken krijgen met mensen met een verstandelijke beperking die een kinderwens hebben of al zwanger zijn. Hoe ga je daarmee om?

In de maatschappij, maar ook onder professionals in de zorg zijn er voor- en tegenstanders van ouderschap bij mensen met een verstandelijke beperking. Hoe denk jij over mensen met een verstandelijke beperking die kinderen willen? En wat is de visie van de organisatie waarvoor je werkt? Wat heeft je organisatie te bieden? Om daarachter te komen, kun je gebruikmaken van:

- De handreiking: hierin vind je achtergrondinformatie over het onderwerp kinderwens en uitleg over de inzet van de diverse materialen.

- Kinderwens: kijken naar keuzes. Dit pakket biedt handvatten om themabijeenkomsten op team- en organisatieniveau te beleggen, om de visie in je organisatie verder te ontwikkelen.

- Het spel Visie op visie. Met dit spel kun je het thema kinderwens op verschillende niveaus in de organisatie op de kaart zetten.

Het belangrijkste is dat een kinderwens er gewoon mag zijn. Dat is iets heel anders dan goedkeuren of aanmoedigen dat er een kind komt. Cliënten moeten hun verhaal zonder vooroordeel kunnen doen. Het is tevens van belang dat cliënten uitzoeken met wie ze kunnen praten over het krijgen van een kind en mogelijk toekomstig ouderschap. Waarom wil je een kind? Bij wie kun je terecht? Voor welke hulp? Zijn er genoeg mensen in je omgeving die een handje kunnen helpen

Vaak raken cliënten zwanger zonder dat dat echt de bedoeling was. Seksuele voorlichting en goede informatie over het gebruik van anticonceptie behoren vaste onderwerpen te zijn in het gesprek over kinderwens en ouderschap.

Bij het praten over kinderwens en ouderschap kun je gebruikmaken van:

- Het wensenkwartet. Dit spel laat zien hoe de jongere aankijkt tegen bepaalde onderdelen van haar/zijn leven en toekomst. Daarbij komen ook ‘gevoeligere’ onderwerpen als seksualiteit, veilig vrijen en de kinderwens aan de orde. Bij het kwartetspel kun je ook de ouders en eventuele andere gezins- of familieleden betrekken.

- Praten over de kinderwens. Wat doe je op het moment dat een cliënt met een kinderwens komt? Of als je vermoedt dat je cliënt een kinderwens heeft? Hoe ga ja dan het gesprek aan? Wat is hierin belangrijk? Hoe is je houding en welke vaardigheden heb je nodig? Voor meer concrete handvatten over hoe je zo’n gesprek aangaat, zie download praten over kinderwens.

- Praten over het sociale netwerk: Bij wie kan ik terecht? Bij grote beslissingen in je leven is het verstandig om mensen uit je omgeving te betrekken. Dat geldt zeker voor cliënten met een kinderwens. Sterker nog: het sociale netwerk van mensen met een verstandelijke beperking is doorslaggevend voor de kans op succesvol ouderschap. Met het spel Bij wie kan ik terecht? breng je samen met je client zijn of haar sociale netwerk in kaart. Dit spel is gebaseerd op de Support Interview Guide, ontwikkeld door professor Gwynnyth Llewellyn (University of Sydney, Australia).

Mijn kind wil een kind. Hoe gaat u – als ouders van een kind met een verstandelijke beperking – om met (levens)vragen van uw zoon of dochter op het gebied van seksualiteit of een kinderwens? U wilt uw kind natuurlijk zo goed mogelijk begeleiden, steunen en voorlichten. In de informatiebrochure Mijn kind wil een kind leest u hoe u dat aanpakt. Dat hoeft u uiteraard niet in uw eentje te doen. Zoek contact met de hulpverleners die uw kind al ondersteunen. Samen kunt u immers meer!

Waarom wil je een kind? Om erbij te horen of om iets te hebben om voor te zorgen?

Omdat je er zoveel van terug krijgt? Het is heel belangrijk om ook te verkennen of de kinderwens ook een wens voor ouderschap betekent: wil deze persoon echt moeder of vader worden? En als er de wens is om moeder of vader te worden, wat houdt dat dan in? Er verandert veel met de komst van een kind. Een kind kost tijd en geld. En een kind vraagt heel wat van je relatie. Je hebt een geschikte woonruimte nodig en je moet beschikken over bepaalde vaardigheden. Om dit inzichtelijk te maken kun je gebruikmaken van het pakket. Weet ik waarvoor ik kies? Dit pakket helpt mensen met een verstandelijke beperking bewust te worden van wat de keuze voor een kind inhoudt.

Als een cliënt zwanger is wil je de aanstaande moeder of ouders zo goed mogelijk begeleiden.

Op de zwangerschap, de bevalling én het ouderschap. Hoe staat het met de gezondheid van de (aanstaande) moeder? De baby-uitzet? De kinderkamer? En wat zijn de financiële consequenties? Om clienten inzicht te geven in het verloop van de zwangerschap, kun je gebruikmaken van het Zwangerschapsboek.

Als er een kindje komt, zal er flink geïnvesteerd moeten worden om jonge ouders met een verstandelijke beperking voor te bereiden op het ouderschap. Opvoeden is iets wat je moet leren, en de een heeft daar meer bagage voor dan de ander.

In de loop van de tijd hebben we verschillende goede voorbeelden gezien van ouderschap bij mensen met een verstandelijke beperking. Dit zijn de ouders die bereid zijn om hulp te vragen en adviezen aan te nemen, die een steunend sociaal netwerk hebben en goede methodische opvoedingsondersteuning hebben gekregen. Deze factoren kwamen naar voren uit het onderzoek Samenspel van factoren (2005). Het opvoeden van een kind kan gedeeld worden met anderen: professionele hulpverleners, iemand uit het eigen netwerk of een combinatie hiervan.

Wetenschappelijk onderzoek: Wat werkt voor ouders met verstandelijke beperkingen? Ouders met een verstandelijke beperking dienen zo goed mogelijk ondersteund te worden bij het uitoefenen van het ouderschap. Goede, wetenschappelijk bewezen methoden zijn hierbij belangrijk. In 2008 is daarom in samenwerking met de VU in Amsterdam het onderzoek Wat werkt voor ouders met verstandelijke beperkingen? gestart. ASVZ participeert in dit onderzoek. Het onderzoek heeft drie aandachtsgebieden, gebaseerd op de drie succesfactoren uit het onderzoek Samenspel van Factoren (2005)

Vragen en accepteren van hulp: hoe kunnen we ervoor zorgen dat ouders vaker om hulp vragen en de geboden ondersteuning kunnen accepteren?

Goede methodische opvoedingsondersteuning: het ontwikkelen en testen van een effectieve video-methode om de sensitiviteit van ouders met een verstandelijke beperking te vergroten.

Steunend netwerk: hoe kunnen we ervoor zorgen dat familie en bekenden van ouders vaker steun willen bieden? De resultaten van dit onderzoek zullen in de loop van 2013 bekend worden. Voor meer informatie zie www.watwerktvoorouders.nl.